De Blauwe Tram is in Voorschoten nog steeds een begrip. Hij werd zo genoemd omdat de rijtuigen blauw van kleur waren. De tram reed door Voorschoten tussen 1924 en 1961 over de lijn Leiden-Den Haag. Behalve de Blauwe Tram reed er ook een Gele Tram door Voorschoten. Deze verbond Leiden via het Haagsche Schouw (destijds behorend tot Voorschoten) en Wassenaar met Den Haag. Voor veel Voorschotenaren die in die tijd in Leiden en Den Haag werkten, was de tram een populair vervoermiddel.
Het begin van het openbaar vervoer in Voorschoten
In 1839 werd de eerste spoorlijn van Amsterdam naar Haarlem geopend. Voorschoten kreeg vier jaar later al een station, waardoor het deel ging uitmaken van het landelijke net. Voor verbindingen binnen de regio kwam tussen 1882 en 1885 de stroomtram die Leiden met Den Haag verbond en door Voorschoten reed. Vanaf 1924 beheerde de Noord-Zuid-Hollandsche Tramweg Maatschappij (NZH) deze tramlijnen. De NZH had ervaring met het exploiteren van elektrische tramwegen in Noord- en Zuid-Holland en besloot de lijn Leiden – Den Haag via Voorschoten ‘onder de draad te brengen.’
De route van de Blauwe Tram door Voorschoten
Vanuit Leiden reed de stoomtram via De Vink en de Leidseweg-Noord naar de Zilverfabriek, vanwaar zij via de Leidseweg, de Schoolstraat en de Veurseweg naar Leidschendam reed. De elektrische tram bereikte de Zilverfabriek via de (nieuwe) Voorschoterweg en volgde daarna dezelfde route.
Van tram naar bus
Na de Tweede Wereldoorlog bleek al snel dat het trambedrijf te duur was in vergelijking met de goedkopere dieselbus. De bus was bovendien flexibeler, omdat deze niet afhankelijk was van rails. Op 9 november 1961 kwam er dan ook een einde aan de tramlijn via Voorschoten. De meeste rijtuigen werden enkele dagen later via Voorschoten naar een zijspoor aan de Korte Vliet gereden, waar zij in brand werden gestoken en gesloopt. In het Polygoon filmjournaal horen we de koperen stem van Philip Bloemendal onder de beelden van de fel brandende tramstellen: “Waar vooruitgang is moet emotie wijken”. Zo kwam er een roemloos einde aan de bekende en geliefde Blauwe Tram.
De Blauwe Tram nu
Gelukkig zijn enkele rijtuigen van de sloop gered. Er staat er nog één in het NZH Vervoermuseum in Haarlem en enkele andere rijtuigen zijn door de Stichting Genootschap De Blauwe Tram met veel zorg gerestaureerd en weer in rijdende staat gebracht. Je kunt op de fiets het oude tramtracé van Scheveningen via Voorschoten naar Leiden volgen.
Boedapester
Een bekende verschijning op het tramnet was de zogeheten Boedapester. Deze was in een grote serie, besteld door de NZH, gebouwd door Ganz & Co. – Danubius in Boedapest. Deze rijtuigen waren populair bij de bestuurders vanwege hun goede rij-eigenschappen en bij de reizigers vanwege het zitcomfort en de luxe uitrusting. De Boedapesters waren duidelijk herkenbaar aan de vier smalle hoge ramen met afgeronde hoeken in de kop van het rijtuig en aan de grote ovale ramen tussen de deuren die toegang gaven tot het middenbalkon.
Bronnen
L.J.P. Albers: De “Blauwe Tram” van 1924-1961, Uitg. Wyt, Rotterdam. 1971
André Brouwer: De Blauwe Tram, een literaire fietsroute, ProBiblio, 2012
Jan Sloof: De Blauwe Tram 1924-1961, in: Op Reis, Open Monumentendag 2014, Vereniging OGLV
www.nzh-vervoermuseum.nl/trams-in-het-museum/boedapester
https://www.geschiedenisvanzuidholland.nl/nieuws/literair-fietsen-langs-de-blauwe-tram
De Blauwe Tram op de Leidseweg t.h.v. Stadwijk (voorschotenonline.nu).
Andre Brouwer, De Blauwe Tram: een literaire fietsroute, 2012
Tramkaartje NZH
Blauwe Tram Schoolstraat met dorpskerk in de steigers (VoorschotenOnline.nu)
Blauwe Tram Schoolstraat met dorpskerk (VoorschotenOnline.nu)
Twee Blauwe Trams passeren elkaar bij de halte Voorschoten Centrum (voorschotenonline.nu).
Prentbriefkaart van de Schoolstraat met de blauwe tram, gezien in de richting Leiden; links het hek rond het huis waarin naderhand tandarts Gastelaars woonde, rechts de Tramsteeg, verderop de toren van de dorpskerk, ca. 1926. VS00486
NZH-Vervoermuseum te Haarlem met Boedapester Stuurstandrijtuig NZH B412. Foto: Erik Swierstra.