pruiken en revoluties

Napoleontische periode

slag bij waterloo

De Napoleontische periode had indirect grote gevolgen voor Voorschoten. Ondanks de economische achteruitgang, in het hele land voelbaar, werden op administratief en juridisch vlak aanzienlijke verbeteringen doorgevoerd. De gelijkstelling van alle inwoners van alle gezindten en geboorte kwam voort uit de idealen van de Franse revolutie, eind 18de eeuw. De invoering van het Burgerlijk Wetboek, met niet alleen plichten maar ook rechten voor de burgers, was een tamelijk letterlijke vertaling van de Code Civil (burgerlijk wetboek). Een van die rechten was het erfrecht: de erfenis ging niet langer naar de oudste zoon (eerstgeboorterecht), maar werd eerlijk verdeeld over alle kinderen. Het familiebezit, ook de landgoederen, eeuwenlang overgegeven en in stand gehouden van vader op zoon, raakte aldus versnipperd. Daarbij werden, na de late 18de eeuw, opnieuw veel landhuizen opgegeven. Deze trend was sluipend. Soms was het de eerste generatie die verkocht (Adegeest), soms de tweede (Bijdorp).

Met de versnippering van de erfenis verminderde ook de macht en het aanzien van de oude regentenfamilies en ontstond een nieuwe aristocratie. Een enkeling binnen de oude kliek wist alle machtswisselingen in de Bataafse Republiek en de Napoleontische periode te doorstaan. Zo had de prinsgezinde Johan Meerman (1753-1815) zich in 1795 op Stadwijk moeten terugtrekken na het neerleggen van al zijn publieke functies. Hij kreeg onder Lodewijk Napoleon, koning van Holland opnieuw aanzienlijke ambten aangeboden om uiteindelijk – na inlijving van Nederland bij het keizerrijk – als Hollandse Senator in Parijs te eindigen. Ook een andere telg van de oude families overleefde de turbulente periode:  Johan Petrus Pompe van Meerdervoort (1767-1828), wiens ouders nog op Adegeest hadden gewoond, zou de eerste Maire (fr.: burgemeester) van Voorschoten worden en – na de Napoleontische periode – ook de eerste echte burgemeester. In 1818 zou hij zelfs in de adelstand verheven worden.

Aan de Franse periode kwam een einde toen Napoleon door de geallieerde mogendheden verslagen werd, eerst in 1813 en in 1815 bij Waterloo definitief. Bij deze slag onderscheidde de jonge prins van Oranje zich, later Koning Willem II, de zoon van de eerste koning van Nederland, in hetzelfde jaar als de roemruchte veldslag ingehuldigd als Willem I.

napoleon
François Gérard, Napoleon, Rijksmuseum Amsterdam

slag bij waterloo
Jan Willem Pieneman, de slag bij Waterloo 18 juni 1915, 1824, Rijksmuseum Amsterdam